Przyszłość przemysłu gazowego w Polsce - trendy i prognozy na najbliższe lata

1. Kluczowe trendy kształtujące przyszłość polskiego sektora gazowego

1.1. Transformacja energetyczna i polityka klimatyczna

Unia Europejska, w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, dąży do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Polska, jako państwo członkowskie, jest zobowiązana do realizacji tych celów, co istotnie wpływa na przyszłość sektora gazowego:

• Gaz ziemny jest traktowany jako paliwo przejściowe w procesie transformacji od węgla do odnawialnych źródeł energii
• Polska Polityka Energetyczna do 2040 roku zakłada zwiększenie roli gazu w miksie energetycznym w perspektywie średnioterminowej
• Długoterminowo planowane jest stopniowe ograniczanie zużycia gazu ziemnego na rzecz odnawialnych źródeł energii i wodoru

1.2. Dywersyfikacja dostaw i bezpieczeństwo energetyczne

Wydarzenia geopolityczne ostatnich lat istotnie wpłynęły na podejście do bezpieczeństwa energetycznego, które stało się absolutnym priorytetem:

• Zakończenie uzależnienia od rosyjskiego gazu - Polska całkowicie zrezygnowała z importu gazu z Rosji, co wymusiło przyspieszoną dywersyfikację kierunków dostaw
• Rozwój własnej infrastruktury importowej - uruchomienie Baltic Pipe, rozbudowa Terminalu LNG w Świnoujściu, plany budowy pływającego terminalu FSRU w Zatoce Gdańskiej
• Wzmacnianie powiązań regionalnych - rozbudowa połączeń międzysystemowych z krajami sąsiednimi

1.3. Rozwój technologii gazowych

Przemysł gazowy przechodzi transformację technologiczną, która będzie nabierać tempa w kolejnych latach:

• Smart Grids dla gazociągów - inteligentne sieci gazowe z zaawansowanymi systemami monitoringu i sterowania
• Cyfryzacja procesów - zastosowanie rozwiązań IoT, Big Data i AI w zarządzaniu infrastrukturą gazową
• Technologie ograniczające emisje metanu - nowe rozwiązania monitorujące i minimalizujące wycieki gazu z infrastruktury

2. Wodór jako przyszłość sektora gazowego

Wodór jest postrzegany jako kluczowe ogniwo transformacji energetycznej i długoterminowa perspektywa dla firm gazowych:

2.1. Polska Strategia Wodorowa

Przyjęta w 2021 roku Polska Strategia Wodorowa do 2030 roku z perspektywą do 2040 roku wyznacza ambitne cele:

• Zainstalowanie 2 GW mocy elektrolizerów do produkcji wodoru z OZE do 2030 roku
• Uruchomienie co najmniej 32 dolin wodorowych
• Wprowadzenie do użytku 800-1000 nowych autobusów wodorowych
• Stworzenie możliwości przesyłu wodoru siecią gazową (tzw. blending, czyli mieszanie wodoru z gazem ziemnym)

2.2. Zaangażowanie polskich firm gazowych w projekty wodorowe

Największe polskie przedsiębiorstwa z sektora gazowego i energetycznego już teraz intensywnie inwestują w technologie wodorowe:

• Grupa ORLEN (w tym dawny PGNiG) - rozwija projekty produkcji zielonego wodoru, buduje stacje tankowania wodoru, inwestuje w elektrolizery
• Gaz-System - prowadzi badania nad możliwością transportu wodoru istniejącą infrastrukturą gazową oraz budową dedykowanych gazociągów wodorowych
• Polska Spółka Gazownictwa - rozwija projekty pilotażowe dotyczące dystrybucji mieszanin gazu ziemnego z wodorem

2.3. Wyzwania związane z rozwojem gospodarki wodorowej

Mimo dużego potencjału, rozwój wodoru jako nośnika energii napotyka szereg przeszkód:

• Wysokie koszty produkcji - zwłaszcza w przypadku zielonego wodoru wytwarzanego w procesie elektrolizy zasilanej energią z OZE
• Wyzwania technologiczne - transport i magazynowanie wodoru wymaga specjalnych materiałów i technologii
• Brak odpowiednich regulacji - potrzeba stworzenia kompleksowych ram prawnych dla rynku wodoru
• Niewystarczająca infrastruktura - konieczność budowy lub adaptacji istniejącej infrastruktury do przesyłu wodoru

3. Prognozy rozwoju rynku gazu w Polsce

3.1. Zużycie gazu w perspektywie krótko- i średnioterminowej

W najbliższej dekadzie przewidywany jest wzrost zużycia gazu ziemnego w Polsce, wynikający z kilku czynników:

• Transformacja energetyki - zamykanie elektrowni węglowych i zastępowanie ich, w części, elektrowniami gazowymi
• Rozwój kogeneracji gazowej - wzrost liczby elektrociepłowni opartych na gazie
• Gazyfikacja nowych obszarów - rozbudowa sieci dystrybucyjnej gazu
• Rozwój transportu zasilanego CNG/LNG - wzrost liczby pojazdów na sprężony i skroplony gaz ziemny

Szacunki wskazują, że do 2030 roku zużycie gazu w Polsce może wzrosnąć nawet o 30-50% w porównaniu do poziomu z 2020 roku.

3.2. Perspektywy długoterminowe i dekarbonizacja

W dłuższej perspektywie czasowej (po 2030/2035 roku) prawdopodobne jest odwrócenie trendu wzrostowego i stopniowy spadek zużycia konwencjonalnego gazu ziemnego, co będzie związane z:

• Dalszym rozwojem OZE - osiągnięcie dojrzałości technologicznej i ekonomicznej przez odnawialne źródła energii
• Rozwojem technologii magazynowania energii - co zmniejszy potrzebę wykorzystywania gazu do bilansowania systemu
• Dążeniem do neutralności klimatycznej - ograniczanie emisji CO₂ związanych ze spalaniem gazu
• Stopniowym zastępowaniem gazu ziemnego gazami zdekarbonizowanymi - biometanem, syntetycznym metanem i wodorem

3.3. Nowe role tradycyjnych firm gazowych

Przedsiębiorstwa działające obecnie w sektorze gazowym będą ewoluować w kierunku dostawców zintegrowanych usług energetycznych:

• Dywersyfikacja działalności - wchodzenie w obszar OZE, elektromobilności, usług energetycznych
• Transformacja w dostawców wodoru - wykorzystanie doświadczenia w transporcie i dystrybucji gazów
• Rozwój usług bilansujących system energetyczny - wykorzystanie elastyczności infrastruktury gazowej
• Zarządzanie magazynami energii - w tym magazynowania wodoru i innych nośników energii

4. Wpływ nowych technologii na przyszłość sektora

4.1. Cyfryzacja i automatyzacja

Przemysł gazowy, podobnie jak inne sektory, przechodzi intensywną transformację cyfrową:

• Zaawansowana analityka danych - wykorzystanie Big Data do optymalizacji procesów operacyjnych
• Internet Rzeczy (IoT) - inteligentne liczniki, czujniki i urządzenia monitorujące
• Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe - przewidywanie awarii, optymalizacja zużycia, wykrywanie nietypowych zachowań systemu
• Digital Twins - cyfrowe bliźniaki infrastruktury gazowej pozwalające na symulacje i testowanie scenariuszy

4.2. Technologie ograniczające emisje

Rosnące wymagania środowiskowe wymuszają rozwój technologii ograniczających wpływ sektora gazowego na klimat:

• Zaawansowane systemy wykrywania i redukcji wycieków metanu - lasery, drony, satelity monitorujące emisje
• Technologie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) - dla instalacji wykorzystujących gaz ziemny
• Biogaz i biometan - rozwój technologii produkcji gazu z odpadów organicznych
• Power-to-Gas - technologie przekształcania nadwyżek energii elektrycznej z OZE w metan lub wodór

5. Wnioski i rekomendacje

Przemysł gazowy w Polsce stoi przed historycznym wyzwaniem transformacji. Aby skutecznie wykorzystać potencjał sektora gazowego w procesie transformacji energetycznej, konieczne jest:

• Traktowanie gazu jako paliwa przejściowego - zwiększenie jego udziału w miksie energetycznym w perspektywie średnioterminowej, przy jednoczesnym przygotowaniu do stopniowego ograniczania wykorzystania w perspektywie długoterminowej
• Konsekwentna realizacja projektów dywersyfikacyjnych - dalszy rozwój infrastruktury importowej i połączeń międzysystemowych
• Inwestycje w badania i rozwój technologii przyszłości - zwłaszcza w obszarze wodoru, biometanu i technologii ograniczających emisje
• Transformacja kompetencji kadr - przygotowanie pracowników sektora do nowych ról związanych z gospodarką niskoemisyjną
• Dostosowanie ram regulacyjnych - stworzenie stabilnego otoczenia prawnego wspierającego inwestycje w nowe technologie

Przedsiębiorstwa z sektora gazowego, które proaktywnie podejdą do transformacji, mają szansę nie tylko przetrwać w zmieniającym się otoczeniu, ale również wykorzystać nowe możliwości biznesowe i umocnić swoją pozycję rynkową. Kluczem do sukcesu będzie elastyczność, innowacyjność i konsekwentne inwestowanie w technologie przyszłości.

Bibliografia

• Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (2021). Polityka Energetyczna Polski do 2040 r.
• Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (2021). Polska Strategia Wodorowa do roku 2030 z perspektywą do roku 2040.
• Gaz-System. (2022). Plan Rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe na lata 2022-2031.
• Polska Spółka Gazownictwa. (2022). Strategia rozwoju 2022-2030.
• International Energy Agency. (2022). Gas Market Report Q4-2022.
• Instytut Jagielloński. (2022). Przyszłość rynku gazu w Polsce w perspektywie 2030 roku.
• Forum Energii. (2022). Transformacja energetyczna w Polsce - edycja 2022.